Novo istraživanje BIRN-a i moldavskog medija CU SENS otkriva ko je obučavao moldavske sudionike paravojnih kampova lociranih u Srbiji i BiH, te kako su regrutirani i plaćani uoči predsjedničkih izbora u Moldaviji.
Zar ne želiš da ideš? Da naučiš da se braniš?“
Ovo pitanje odvelo je 41-godišnjeg Maksima Roskua iz Moldavije na Balkan, gdje su ga ruski instruktori obučavali u paravojnim kampovima skrivenim u šumama Srbije i BiH.
Roska je uhapšen u oktobru 2024. godine, sa grupom ljudi za koje tužiteljstvo u Moldaviji tvrdi da su se pripremali za izazivanje masovnih nereda prije, tokom i nakon predsjedničkih izbora na kojima je proevropska predsjednica Maja Sandu osvojila još jedan mandat, pobijedivši Aleksandra Stojanogla, kandidata pro-ruske struje.
Nakon izbora, Evropska komisija je saopćila da je tokom kampanje „miješanje Rusije u izborni proces“ bilo „bez presedana“.
Roska je sada svjedok u procesu koji se u Moldaviji vodi protiv više sudionika i organizatora trening kampova održanih na Balkanu. Predmet je u međuvremenu formiralo i Tužiteljstvo Bosne i Hercegovine, saznaje BIRN.
Moldavsko tužiteljstvo navodi da su treninzi održavani u Srbiji i BiH od augusta do oktobra 2024. godine, te da su instruktori bili povezani s ruskom plaćeničkom grupom Wagner i osobama pod sankcijama Evropske unije.
Moldavija je počela istragu u septembru 2024. godine nakon dojave sigurnosne agencije SIS. Roska je uhapšen 11. oktobra, a šest dana kasnije mediji u Srbiji objavili su da je BIA u saradnji s policijom „prekinula nelegalne aktivnosti na seoskom imanju kod Kučeva“.
Gotovo svi prorežimski mediji objavili su da su tom prilikom pronađena četiri drona s opremom, virtuelne naočale, oprema za „hvatanje“ dronova, Starlink za satelitsku komunikaciju, radio stanice, improvizirane baterije, fosfor i druge zapaljive tekućine te satovi koji su najvjerovatnije korišteni za aktiviranje zapaljivih materija.
Regrutacija i obuka u kampovima u Srbiji i BiH
Roska je u dva navrata razgovarao s novinarima CU SENS-a, otkrivajući detalje o isplatama, regrutaciji i obuci.
Na treninge u BiH i Srbiji došao je na poziv poslovnog saradnika svoje supruge – Anatolija Prizenka.
Prizenko je u međuvremenu uhapšen. Moldavski tužitelj Vitalije Kiska navodi da je imao važnu ulogu u organiziranju kampova, identificiranju i regrutaciji novih članova koji su zatim putovali izvan zemlje.
Roska je prepoznao i Mirča Angelova, bugarskog državljanina, kao osobu koja je donosila hranu učesnicima. Angelov je već poznat medijima – povezuje ga se s akcijama u Parizu i bio je vođa neonacističke navijačke grupe u Bugarskoj. BIRN ga nije uspio kontaktirati za komentar.
Prema policiji, Prizenko je organizirao paintball turnire kako bi među učesnicima identifikovao potencijalne kandidate za obuku.
Prizenko je od decembra 2023. pod sankcijama EU zbog uloge u oslikavanju Davidove zvijezde u Parizu – akcije za koju se vjeruje da je bila u interesu ruske obavještajne službe GRU.
Roska je putovao avionom i autom kroz Srbiju i BiH, a moldavsko tužiteljstvo navodi dvije faze dolazaka: između 1. i 16. augusta, te između 22. augusta i 11. oktobra 2024. Roska je bio dio obje grupe.
Učesnicima su oduzimani telefoni i pasoši, koje su privremeno dobijali nazad samo pri izlascima u grad. Obučavali su ih upravljanju dronovima i borbenim vještinama, a instrukcije su uključivale i psihološke aspekte.
Na pitanje o svrsi obuke, Roska je kazao da isprva nije bilo objašnjenja. Kasnije su im navodno rekli: „Treniramo vas da ne bi došlo do rata – morali ste završiti te zadatke.“
Prvi put je preko Turske sletio u Banju Luku, gdje se sastao s devet Moldavaca i troje Rusa, pa su nastavili ka kampu u šumi.
Lokacije kampova: Glamočani i Radenka
Tužilaštvo u Moldaviji navelo je Glamočane, selo sjeverno od Banje Luke, blizu bivšeg vojnog aerodroma Zalužani, kao okvirnu lokaciju jednog od kampova.
Drugi put Roska je doputovao autom u Srbiju s još dvoje Moldavaca, potom su autobusom prešli u BiH, u isti kamp.
Nakon sedmicu dana, vraćeni su u Srbiju, u selo Radenka kod granice s Rumunijom, koje je kasnije moralo biti napušteno zbog hladnoće i dojave o mogućem hapšenju.
BIRN je u februaru 2025. godine na toj lokaciji pronašao ostatke šatora, spaljene papire i garež. Analizom video snimaka i fotografija moldavske policije potvrđeno je da se kamp nalazio na livadi desetak minuta od naselja u Radenki.
