Piše: Jusuf Džafić
– Ibrahim-baba, Gazi. Njegovo turbe se nalazilo na periferiji Travnika. (129)
– Ibrahim-beg, kapetan (Bos.) Krupe. Evlija ga spominje u vezi otkupljivanja zarobljenog bihaćkog kapetana Mustajbega Hasumovića 1660. godine. Sigurno potiče iz porodice Badnjevića. (240)
– Ibrahim-beg, Beli Sari*. Učestvovao je u borbama oko Šibenika, Splita i Klisa 1660. godine. Tada je obavljao funkciju sandžakbega kliškog. (174)
– Ibrahim-beg Malkočević (Malkočzade). Drugi je od sedam sinova Dugali Malkoč-bega, beglerbega Bosne. Sagradio je džamiju u Donjem Vakufu 981. hidžretske godine (1573/74), danas poznatu kao Baš džamija i Čaršijska džamija. (130)
– Ibrahim-čelebija Kruševljanin (Aladžahisarli)?*. Imao je dvor u Beogradu. Po njemu je nosila ime jedna beogradska mahala i džamija koju je sagradio u toj mahali. (84, 85)
– Ibrahim-efendija novopazarski, Hadži*. Osnovao je jednu novopazarsku mahalu. Evlija piše i o njegovom hanu i saraju u Novom Pazaru, te ističe da je uredio sarajevske i hercegovačke puteve i podigao mostove i hanove. (263, 264)
– Ibrahim-efendija valjevski, Hadži*. Evlija spominje njegov odžak u Valjevu, kao i njegovu gostoljubivost. (98)
– Ibrahim-efendija, Kamiši*. Kod njega je Evlija konačio jednu noć dok je bio u Banjaluci 1660. godine. (215)
– Ibrahim-efendija Bistričanin (Bistrigi). Poznati sarajevski šejh halvetijskog tarikata (reda). Od šejha Muslihuddina Užičanina je dobio idžazu (diplomu) za halvetijski red. Umro je 1659. godine u 120. godini života i ukopan je u haremu Careve džamije u Sarajevu, gdje mu je i danas kabur. Evlija spominje njegovu tekiju na Bistriku. (110)
– Ibrahim-efendija Roznamedžija. Poznat i kao Roznamedži Ibrahim-paša. Rođen je u Nevesinju. Bio je roznamedžija (hroničar) Murata IV. Umro je 1637. godine. Prije 1620. godine je sagradio džamiju, medresu i šadrvan u Mostaru, te napravio vodovod koji je snabdijevao istočni dio Mostara. (410, 412, 464, 467)
– Ibrahimhanović-beg (Ibrahimhanzade)*. Bio je nadzornik Velikog Bečkereka (današnji Zrenjanin), vakufa Mehmed-paše Sokolovića, u Evlijino doba. Po prezimenu vidimo da je potomak Ibrahim-hana Sokolovića, sina Mehmed-paše. Vjerovatno sin ili unuk. (533)
– Ibrahim-paša. Punog imena Ibrahim-paša Vranešić. Rođen je u Poblaću kod Plevlje, tadašnji prijepoljski kadiluk. Sin je je Skender-bega, hercegovačkog subaše, unuk Ibrahim-paše Varanešića, defterdara Ahmed-paše Hercegovića, a praunuk Heraka Vraneša, kneza nahije Ljubovića u prijepoljskom kadiluku. U Prijepolju je 1572. godine sagradio džamiju, dva mekteba, dva hana, tekiju, hamam i 10 dućana. (389)
– Ibrahim-paša, veliki vezir sultana Sulejmana. Poznat pod raznim imenima među kojima je Ibrahim-paša Požeganin Bošnjak. Rođen u slavonskoj Požegi. Bio je veliki vezir od 1523. do 1536. i najbliži prijatelj sultana Sulejmana. Podigao je, između ostalog, grandiozni saraj u Istanbulu, karavan-saraj u Tatar Pazardžiku, koledž u Edirnu, po džamiju u Istanbulu, Meki, Razgradu (sjeveroistočna Bugarska), i Solunu, džamiju, mesdžid, mekteb, medresu, tekiju, hamam, česmu i akvadukt u Kavali (grčka Trakija), šadrvan i džamiju na Rodosu. Osnovao je, prema Evliji palanku Hisardžik (danas Grocka kod Beograda). Pogubljen je 1536. godine. Evlija dosta spominje Ibrahim-pašu, posebice kada govori o osvajanju Ugarske, pokatkad ubacujući i narodna predanja bez historijskog utemljenja. (69-70, 355-358 (passim), 361, 369, 483, 511-512, 515, 521, 527-528)
– Ibrahim-paša Haznadar. Rodom iz Nevesinja. Bio je ćehaja Salih-paše Nevesinjca, velikog vezira (1645-1647), i namjesnik Bagdada (1645-1647). Nakon pogibije ovog, i on je pao kao žrtva spletki 1647. godine. (410)
Ibrahim-paša Sarhoš. Bosanski beglerbeg (1622-1622). Ibrahim-paša je početkom XVII. st. ratovao zajedno s Lalom Mehmed-pašom Sokolovićem po Hrvatskoj i Ugarskoj (1604. pod Budimom), a za obnašanja časti bosanskog beglerbega (prvi spomen u pisanim vrelima 1621.) pomogao je ustanak erdeljskoga kneza G. Bethlena. Imao je sina Hasan-pašu, upravitelja više sandžaka te bosanskog beglerbega (1648).
– Ibrahim-paša Sarhošzade*. Poznat kod nas kao Ibrahim-paša Sarhošzade Memibegović. Sin je Sarhoš Ibrahim-paše, a unuk Mehmed-bega Arnauta. Bio je požeški sandžak-beg i bosanski beglerbeg (1672). (174, 234, 238, 239, 243-244) ???
– Idriz-beg?. Podigao je džamiju u Beogradu. Oko te džamije je formirana mahala koja je dobila ime po Idriz-begu. (84, 85)
– Isa-beg (paša), Gazi. Tačnije, Gazi Isa-beg Ishaković. Sin Ishak-bega, mogućeg daljeg potomka Kosača. Bio je zadnji namjesnik bosansko-skopskog krajišta (1454-1463) i drugi bosanski sandžakbeg (1464-1470). Učestvovao je u zauzimanju Bosne 1463. godine, a lično je predvodio zauzimanje skoro sve Hercegovine (1465-1468). Utemeljitelj je Sarajeva, Novog Pazara i Šapca, te veliki vakif Skoplja. Tako je u Sarajevu, između ostalog, podigao Carevu džamiju, saraj, han (danas Kolobara han), bezistan, hamam, sebilj, vodovod, musafirhanu, tekiju, most; u Novom Pazaru hamam, han, džamiju, imaret; u Skoplju džamiju, mesdžid, medresu, hamam, han, imaret, biblioteku. Za održavanje svojih vakufa zavještao je ogromnu zemlju, mlinove, dućane i sl. Preminuo je između 1470. i 1475. Ne zna se gdje je ukopan. Imao je tri sina: Muhameda, Ali-bega i Mehmed-bega, sandžakbega Bosne. (108, 109, 111, 263-264, 265, 282-283, 284, 286)
– Ishak-aga, Hadži?. Dio svite velikog vezira Ahmed-paše Ćuprilića 1665. godine. (505)
– Ishak-beg, Gazi. Mogući dalji potomak Kosača. Bio je oslobođeni rob Gazi Evrenos-bega, krajišnika u Rumeliji. Bio je drugi namjesnik bosansko-skopskog krajišta (1414-1439). Zahvaljujući njemu, Osmanlije zauzimaju dio Bosanskog kraljevstva: Polimlje, gornje i srednje Podrinje, Sarajevsko polje i dio istočne Hercegovine. Preminuo je 1439. godine. Ukopan je u turbetu u Skoplju. Podigao je u Skoplju džamiju, mesdžid, medresu, han i imaret. (282-283, 284, 286, 291)
– Islam, Hadži. Podigao je džamiju u Iloku. (506)
– Ismail-aga*. Bio je Evlijin pratilac na povratku od Splita do Baba Ahmetove kule 1660. godine. (204)
– Ismail-baba, Gazi. Trube mu se nalazilo u Travniku prema Vitezu. (129)
– Ismail-paša, Čatir-patir*. Čuven je i kao Ismail-paša Bošnjak. Bio je brat Sijavuš-paše i Sari Husein-paše. Namjesnikovao je, između ostalog, u Budimu (1660-1663) i Bosni (1663-1664). Imao je saraj u Prijepolju. Poginuo je 1664. godine u bici kod Svetog Gotharda. (313, 316-318, 321, 389, 504-505)
– Jahja-beg?. Ko je on teško je reći, pogotovo, jer mu Evlija pogrešno pripsuje osvajanje Rudnika u Srbiji. (375)
– Jahja-paša. Rođen je u Makedoniji. Dolazi na dvor Mehmeda Fatiha. Bio je namjesnik Džezaira (egejska ostrva, Rodos, Galipolje), Čankirija, Rumelije, Anadolije, Bosne (1482-1483, 1493-1496). Podigao je dvije džamije u Sarajevu, te džamiju, medresu, musafirhanu, han i imaret u Skoplju. Za izdržavanje ovih ustanova uvakufio je nekretnine u Skoplju, Sarajevu i Sofiji. Preminuo je nakon 1514. godine. (282-287 (passim)).
– Jahši-alajbeg. Početkom XVII stoljeća je bio alajbeg zvorničkog sandžaka. U blizini Kušlata kod Zvornika, na rijeci Jadar, podigao je kameni most. (476)
– janjičarski aga Herceg Novog*. Bio je na ovom položaju 1664. godine. Evlija je od njega primio izvjesne poklone, a i odsjedao je u njegovoj kući dok je boravio u Novom. (426, 434, 451)
– Jeke i Jike Kirigi. Vjerovatno zbog štamparske omaške nije jasno ime ovog gazije. Evlija ga spominje u vezi jednog vojnog pohoda na Split 1660. godine. (177, 178).
– Jusuf-aga, Hadži?*. Imao je 1660. godine vinograd kod Beograda, koji je ujedno bio i jedno od beogradskih izletišta. (91)
– Jusuf-aga, Kodža?*. Evlija ga spominje među beogradskim uglednicima. Imao je saraj u Beogradu. (85, 88)
– Jusuf-aga Beograđanin (Belgradli)?*. Imao je u Evlijino vrijeme livnicu topovskih taneta u predgrađu Stare Gradiške. (217)
– Jusuf-beg?. Podigao je česmu u Nišu 1065. godine po Hidžri (1654/55). (63)
– Jusuf-beg*. Imao je u Evlijino doba odžak u Ključu kod Gacka. (446)
– Jusuf-beg, Ćor*. Bio je dizdar (zapovjednik) tvrđave Risan u Boki, kada je Evlija 1664. godine bio u posjeti tim krajevima. (437-438, 443-444).
– Jusuf-ćehaja*. Bio je ćehaja namjesnika Bosne Melek Ahmed-paše (1659-1660). Tada se istakao u više vojnih akcija u Dalmaciji u okviru Kandijskog rata. (177-180 (passim), 182-185 (passim)
– Jusuf-paša, Kodža Silahdar*. Puno ime Kodža Silahdar Jusuf-paša Musahib Mašković. Prema Evliji, rodom je iz Stržnja kod Šujice kraj Duvna. Prvo je kao dječak bio konjušar izvjesnog Sinan-bega u Nadinu kod Zadra, zatim je doveden u Sarajevu, da bi odatle otišao u Istanbul, gdje je postavljen za kapidžiju. Napredovao je sve dok 1643. godine nije postao silahdar, te drugi vezir. Sljedeće godine imenovan je kapudan-pašom i serdarom pohoda na Kandiju (Krit). Na Kritu je osvojio glavni grad Kaneju. Pogubio ga je 1646. godine sultan Ibrahim Deli – njegovo pogubljenje je bilo jedan od glavnih razloga svrgnuća tog ekscentričnog sultana. Ukopan je na putu ka Selimiji kod Marmarisa u Anadoliji. Evlija je pun riječi hvale za nj. Npr. na više mjesta naziva ga Jusuf-paša, osvajač Hanje (Kaneje). Imao je sina Ahmed-bega, koji je ukopanog pored njega. (136, 171, 189)
– Kadri-baša?. Podigao je džamiju u Beogradu. (85)
– kadija gatački*. Evlija misli na cerničkog kadiju iz 1664. godine. U cernički kadiluk je potpadalo i Gacko. (449)
– kadija kostajnički*. Bio je kadija kostajničkog kadiluka 1660. godine. Ranjen je u jednom sukobu sa Hrvatima 1660. godine. (218-219)
– kadija livanjski*. Evlija ga spominje u kontekstu jedne čarke sa Splićanima 1660. godine. (145-146)
– Kafi, Šejh. Misli na Hasana Kafiju Pruščaka (1544-1615), jednog od najvećih osmanskih učenjaka kraja XVI i početka XVII stoljeća, kako u Bosni, tako i u cijelom Carstvu. Kafijinu učenost ističe na više mjesta i sam Evlija. Kjafija je rođen u Pruscu, gdje je proveo većinu svoga života. Osnovno znanje je sticao u rodnom kraju, dok je visoko obrazovanje stekao u Istanbulu, gdje je proveo 9 godina na studijama. Napisao je najmanje 18 djela iz sljedećih oblasti: 3 iz arapskog jezika, 7 iz islamskog prava, 3 iz teologije, 2 iz logike, 2 iz politike i politikologije, 1 iz historije. Sve svoje knjige je napisao na arapskom jeziku. Podigao je univerzitet, odnosno kompletni univerzitetski grad pod imenom Nevabad, koji se nalazio na mjestu današnje prusačke mahale Srt. Da se zaista radi o velikom kompleksu, svjedoči i Evlija, prilikom posjete Pruscu 1660. godine. Naime, Evlija tvrdi da je Kafija podigao novi grad (kasabu) pokraj Prusca, i sljedeće građevine: tekiju, više džamija, medresu, daru-l-hadis, mekteb, studentski internat, domove za nemoćne, hamam, 80 dućana, han, imaret, turbe, više česmi i bezbroj drugih objekata. Inače, Kafija je sagradio i vodovod. 132-134 (passim))
– kapidžija beogradski?. Podigao je džamiju u Beogradu. (85)
– kapetan Beograda?. Sagradio je džamiju u Beogradu. (87)
– kapetan Bihaća*. Ovdje Evlija misli na Mustajbega Hasumovića, bihaćkog kapetana od 1642. do 1676 godine. Opjevan je u narodnim pjesmama kao Mustaj-beg Lički. Evlija detaljno opsuje u Sejahatnami proces oslobođanja Mustajbega iz hazburškog ropstva 1660. godine, odnosno opisuje svoju ulogu u nošenju otkupnine Zrinskom. (173, 215, 220-221, 238, 240, 242, 244, 246-247, 248, 251-254 (passim), 256, 490, 494)
– kapetan Herceg-Novog*. Obavljao dotičnu službu 1664. godine. Darovao je Evliji izvjesnim darovima. (429, 451)
– kapetan Ljubomira*. Evlija ga spominje kao kapetana Ljubomira 1664. godine, no, najvjerovatnije se radi o agi lokalne tvrđave ili kapetanu Herceg Novog, jer Ljubomor nije nikada bio samostalna kapetanija. (417)
– kapetan Moslavine*. Bio je moslavički kapetan 1660. godine. (243-244)
– kapetan Stare Gradiške?. O njemu ne znamo ništa osim da je podigao džamiju u Staroj Gradišci. (217).
– Kapetanović (Kapudanzade)-efendija?*. Evlija ga spominje među beogradskim prvacima. (89)
– Kara Bela. Njegova džamija se nalazila u Iloku. (516)
– Kasim-paša Osječanin. Imenovan je zapovjednikom Osijeka 1529. godine. Sagradio je novu osječku tvrđavu, čiji su dijelovi i danas vidljivi. Poslije je bio budimski i temišvarski valija. Podigao je džamiju (danas je tu crkva Sv. Mihaela), medresu, mekteb i sebilj u Osijeku. Ukopan je u turbetu u istom gradu. (231-232, 233, 358, 364-365, 367)
Bilješke
1. Evlija Čelebija, Putopis, Svjetlost, Sarajevo, 1967.
2. Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Ikdam, Istanbul, 1896-1900, sv. 1-6, Türk tarih encümeni kurumu, Istanbul, 1928, sv. 7-8, Ma'arif Vekaleti, Istanbul, 1935, sv. 9, 1938, sv. 10.
3. John Freely, A History of Ottoman Arhitecture, Witt Press, Boston, 2011.
4. Joseph von Hammer, Narrative of Travels in Europe, Asia and Africa in The seventeenth Century by Evliya Efendi, Oriental Translation Fund for Great Britain and Ireland, London, sv. 1 u dva dijela 1834, 1848, sv. 2, 1850.
5. Marta Andrić, Simpozij o Evliji Čelebiji, Scrinia slavonica, 12/2012, str. 377-380.
6. Robert Dankoff, Ottoman Mentality. The World of Evliya Çelebi, Brill, Leiden-Boston, 2006.
7. Robert Dankoff-Klaus Kreiser, Materialien zu Evliya Çelebi II (uključuje: A Guide to the Seyahat-name of Evliya Çelebi and Bibliographie raisonnée, Brill, Leiden, 1992.
8. Robert Dankoff-Semih Tezcan, An Evliya Çelebi Bibliography, www.bilkent.edu.tr/~ tebsite/evliya.pdf, 16.11.2013, 20:45.
