Pokušaj destabilizacije Francuske i Njemačke i priprema “masovnih nereda” uoči izbora u Moldaviji.
Ovo su posljednje u nizu optužbi u kojima se kao vinovnici pojavljuju državljani Srbije, uz sumnje da iza njih stoje ruske službe.
-To pokazuje da su se izgleda tačne optužbe koje su dolazile iz zapadnih država da je Srbija odskočna daska za takozvani maligni utjecaj Rusije – kaže za Radio Slobodna Evropa (RSE) Predrag Petrović iz nevladinog Beogradskog centra za sigurnosnu politiku.
Destabilizacija susjednih država
Evropski parlament je još u izvještaju iz 2023. ocenio da Rusija koristi utjecaj u Srbiji pokušavajući da destabilizuje i miješa se u pitanja susjednih suverenih država.
Pre toga je američki State Department 2019. okarakterisao Srbiju, koja je kandidat za članstvo u Evropskoj uniji, kao državu sa “najpropustljivijim okruženjem” za ruski utjecaj na Zapadnom Balkanu.
Špijunaža i vjerska i nacionalna diskriminacija su, pored ostalog, krivična djela za koja Više javno tužilaštvo u Smederevu sumnjiči 11 državljana Srbije.
Uhapšeni su 29. septembra, a na teret im se stavlja da su tokom 2025. izazivali više incidenata u Parizu i Berlinu. Među njima je i bacanje zelene farbe na muzej Holokausta, sinagoge i jevrejski restoran u centru Pariza, kao i postavljanje svinjskih glava kod muslimanskih vjerskih objekata u tom gradu.
Ispred Brandenburške kapije u Berlinu, ispisivali su diskriminirajuće poruke.
Savezno ministarstvo unutrašnjih poslova Njemačke saopćilo je za RSE da je u toj zemlji povećan stepen rizika od “sabotažnih aktivnosti” i da službe sigurnosti istražuju slučajeve u kojima postoji sumnja da su određena lica angažovale strane države.
Takva lica, poznata i kao tzv. “niskoprofilni agenti” ili “potrošni agenti”, često bivaju regrutovana putem društvenih mreža i servisa za razmjenu poruka.
U odgovoru se navodi i da je policija sa obavještajnim službama pokrenula medijsku kampanju sa ciljem upozoravanja na pokušaje regrutacije od strane neprijateljskih obavještajnih službi.
Nakon hapšenja u Smederevu, srpska policija je saopćila da traga za jednim osumnjičenim koji je “po instrukcijama strane obavještajne službe” na teritoriji Srbije organizovao i obučavao grupu srpskih državljana za izazivanje incidenata u Njemačkoj i Francuskoj.
Francuski zvaničnici istražuju ulogu Rusije u ovim incidentima, opisujući ih kao destabilizujuće operacije koje podstiču društvene tenzije i šire podjele u Francuskoj.
Rusija se, međutim, ne pominje u saopćenjima policije i tužilaštva Srbije, a vlasti nisu odgovorile na pitanja RSE koja je strana obavještajna služba inicirala obuku srpskih državljana.
-Teško je povjerovati da srpske službe sigurnosti nisu znale da se to dešava jer se tu ne radi o jednom slučaju nego o čitavom nizu istih ili sličnih slučajeva, da mi imamo da strani državljani vrše obuku za različite sigurnosne ili parasigurnosne akcije u drugim državama . kaže za Predrag Petrović iz Beogradskog centra za sigurnosnu politiku.
Priprema nereda u Moldaviji
Rusija i Srbija dovedene su u vezu u još jednoj istrazi, ovoga puta u Moldaviji.
Moldavska policija objavila je 26. septembra video snimak uz tvrdnju da pokazuje “vojne kampove u Srbiji koje je organizovala ruska tajna služba”.
U okviru istrage u Moldaviji je privedeno više od 70 ljudi, a za većinu se sumnja da su obučavani u Srbiji. Terete se za pripremu masovnih nereda i destabilizacije Moldavije uoči parlamentarnih izbora koji su u toj zemlji održani 28. septembra.
Na izborima je proevropska vladajuća partija osvojila većinu i ubjedljivo pobijedila proruski blok, a glasanje je proteklo bez većih incidenata.
Rusija je negirala miješanje u izborni proces, dok je Moldavija optužuje za hibridni rat, uključujući kampanju dezinformacija i nezakonito finansiranje proruskih partija.
Dva dana uoči glasanja u Moldaviji, Srbija je privela dvije osobe zbog organizovanja borbeno-taktičke obuke za sukobe sa moldavskom policijom u slučaju nereda tokom izbornog dana. Obuka je, prema navodima policije, organizovana u jednom ugostiteljskom objektu kod Loznice na zapadu Srbije, a kroz obuku je prošlo između 150 i 170 državljana Moldavije i Rumunije.
U saopćenju policije se ne spominje Rusija, a predsjednik Aleksandar Vučić izjavio je nakon hapšenja da Srbija “ne smije da bude poligon za djelovanje stranih službi”.
On je naveo da u Srbiji djeluju sve svjetske službe, i sa Istoka i sa Zapada, i da je “to sve u redu dok ne dođete u fazu da borbeno obučavate određena lica.”
Ovo nije prvi put da Moldavija optužuje Rusiju za organizovanje kampova na Zapadnom Balkanu.
Prešutna saglasnost srpskih službi
Uoči parlamentarnih izbora i referenduma u oktobru 2024, zvanični Kišinjev objavio je da su na lokacijama u Srbiji i Bosni i Hercegovini organizovane obuke koje su vodile osobe povezane sa ruskim plaćeničkim oružanim grupama Ferma i Vagner.
-Za pretpostaviti je da se to sve radi uz prešutnu saglasnost srpskih vlasti i službi sigurnosti jer one moraju na neki način da vrate usluge i dugove ruskim službama – ocjenjuje Predrag Petrović.
Beograd je i nakon ruske invazije na Ukrajinu i zapadnih sankcija ostao jedan od rijetkih evropskih partnera Kremlja. Srbija je bila u fokusu optužbi da je pružila utočiše ruskim diplomatama koji su zbog sumnji na špijunažu protjerani iz država Evropske unije.
Nastavak obavještajne saradnje
Sve države nastavile su i obavještajnu saradnju, a ruska Federalna služba sigurnisti pozvana je u Srbiju da sprovede istragu navoda da su vlasti upotrebile zvučni top na velikom antivladinom protestu 15. marta u Beogradu.
-Ono što je za nas najvidljivije je da su ruske službe dale legitimitet tvrdnjama vlasti u Srbiji da nije bilo upotrebe soničnog oružja 15. marta i da je sve ovo što se dešava u poslednjih godinu dana obojena revolucija – rekao je Petrović.
Zajedničku borbu protiv obojenih revolucija, Beograd i Kremlj najavili su još 2021. godine.
Sa tadašnjim prvim čovjekom ruske obavještajne službe Nikolajem Patruševim dogovarao se proruski zvaničnik u Vladi Srbije Aleksandar Vulin, koji je zbog saradnje sa Rusijom na crnoj listi Sjedinjenih Američkih Država.
Ruski opozicionari optužili su Vulina da ih je prisluškivao u Beogradu i informacije proslijedio Kremlju, nakon čega su uslijedila njihova hapšenja u Moskvi.
-Radi se o jednom, reklo bi se, visokom stepenu povjerenja i saradnje između dvije službe i dva režima – kaže Petrović
Državni udar u Crnoj Gori
Rusija i Srbija su zajedno bile u fokusu još jedne istrage u stranoj državi, ovoga puta u Crnoj Gori.
-Možemo da pretpostavimo da se sličan obrazac ponavlja, da imamo da iz Srbije dolaze neki ljudi, da imamo umiješanost i ruskih agenata i da se to sve dešava oko ili neposredno nakon izbora – navodi Predrag Petrović.
Na dan parlamentarnih izbora u Crnoj Gori 2016. godine grupa ruskih, crnogorskih i srpskih državljana planirala je nasilnu promjenu vlasti koju je tada vodila Demokratska partija socijalista.
Tako je pisalo u optužnici koju je crnogorsko Specijalno tužilaštvo podiglo protiv više od deset osoba.
Prvostepenom presudom iz 2019. bili su osuđeni na ukupno 70 godina zatvora, da bi jula 2024. bili oslobođeni optužbi zbog, kako je obrazložio sud, nedostatka dokaza.
U procesu koji je trajao sedam godina, ruski državljani Eduard Šišmakov i Vladimir Popov bili su optuženi za organizaciju i finansiranje nasilne promjene vlasti.
Na optužnici je pored lidera proruskih partija iz Crne Gore bilo je i sedam državljana Srbije, među njima i penzionisani general policije Bratislav Dikić.
Cilj nasilnog rušenja vlasti bio je, prema optužnici, sprečavanje Crne Gore da postane članica NATO.
Afera ruski špijun
Ruski obavještajci bili su u fokusu još jedne afere.
U novembru 2019. na YouTubeu je objavljen snimak kako pripadnik Ruske vojno obavještajne službe Georgij Kleban daje kesu sa novcem bivšem srpskom oficiru.
Identitet aktera i autentičnost snimka potvrdio je tada predsjednik Srbije Aleksandar Vučić navodeći da je nastao godinu dana ranije i da su srpske sigurnosne službe upoznate sa tim.
-Imamo dokumentovane i druge pripadnike ruskih službi sigurnosti . rekao je Vučić novinarima poslije sjednice Vijeća za nacionalnu sigurnost, ne navodeći više detalja, objavio je RSE.
