Autor: Edin Subašić / Al Jazeera Balkans
Podaci o djelovanju Rusa prikupljeni su najprije praćenjem radio-veza agresora, a vremenom su obavještajni organi ARBiH-a dolazili i do zaplijenjenih dokumenata i konačno do živih, zarobljenih plaćenika. Tako se došlo i do strukture i identiteta ruskih kadrova. I ne samo ruskih.
Instruktori, komandosi, padobranci…
U jurišne jedinice VRS-a raspoređivani su vrhunski obučeni i iskusni plaćenici, najčešće ruski veterani iz Afganistana ili Čečenije. Bilo je tu komandosa, padobranaca, tenkista…, i takvi su korišteni na najtvrđim uporišnim tačkama na bojištu za probijanje linija ARBiH tokom ofanziva npr. na Teočak, Olovo, na posavskom koridoru i vrlo često na dijelu sarajevskog bojišta na brdu Žuč. Na sarajevskom bojištu se često na radio-vezama pojavljivao potporučnik Bikov koji je komandovao tenkovskim snagama, a kapetan Mihail Postihamov komandovao je specijalnom jedinicom u Posavini.
VRS je često prepuštala Rusima upravljanje artiljerijskom vatrom i raketnim sistemima te se na vezama u rejonima Zavidovića, Teočaka, Bihaća, Ozrena…, bilježila komunikacija na ruskom jeziku.
Drugi tip plaćenika bili su instruktori. Igor Vasiljevič Guskov bio je ruski veteran iz Afganistana i on je tokom rata držao obuku srpskim specijalcima u kasarni u Bijeljini. Iz dokumentacije srpskih jedinica zaplijenjene u napadima pripadnika 1. korpusa ARBiH tokom borbi 1995. godine saznalo se da su visoki ruski oficiri čina majora i pukovnika držali stručnu nastavu, kurseve za pripadnike vojnih obavještajnih organa. Dosta je dokumenata koji govore o ruskim instruktorima za raketna i navođena oruđa (na Manjači, Majevici, Višegradu…).
Ipak, najveći broj plaćenika bili su obični vojnici, angažirani kao „topovsko meso“ u pješadijskim borbama, ali i kao izvršioci najtežih zločina prilikom upada u nesrpska naselja. O grčkim plaćenicima, koji su pod zastavom Grčke umarširali u razorenu Srebrenicu, već je dosta govoreno. Njihova uloga u vojnom smislu bila je minorna, ali je njihovo vjerovatno učešće u zločinu, i uopće činjenica da su u Grčkoj uz prećutni pristanak vlasti regrutirani dobrovoljci za rat u BiH, trajno bacila sjenu na odnos Atine prema BiH.
Ratovalo 10.000 plaćenika
Vojne procjene o strancima raspoređenim u manje jedinice VRS ukazivale su da je u raznim periodima broj varirao od nekoliko stotina do 2.500 plaćenika, ali je sveukupno od 1992. do 1995. godine na bojištima širom BiH ratovalo blizu 10.000 stranaca, samo u redovima VRS-a.
Naravno, stranaca je bilo i u ARBiH i HVO/HV-u čiji su karakter djelovanja, motivacija i status bili nešto drugačiji, o čemu ćemo više govoriti drugi put. U svakom slučaju, zvanično priznanje vlasti RS-a da je na strani VRS-a ratovalo oko 700 stranih plaćenika tj. „dobrovoljaca“ te da ih je poginulo samo 37 – daleko je od istine. Brojčano minoriziranje služi prikrivanju stvarnog obima učešća boraca iz Rusije i uloge ove države.
Najveći broj plaćenika bili su obični vojnici, angažirani kao „topovsko meso“ u pješadijskim borbamaUstupljeno Al JazeeriSamo na spomeniku na groblju u Višegradu upisano je 37 imena. Ima ih u groblju u Miljevićima i drugdje u RS-u, a sporadično i širom FBiH pokopana su tijela plaćenika koja niko iz organa VRS nije želio preuzeti. Za jedan broj tijela nikad nije utvrđen identitet, jer nisu imali nikakva dokumenta, što je tipična sudbina plaćenika kada poginu daleko od kuće za račun zlog poslodavca.
Dakle, razumljivo je da se podaci o gubicima kriju, a posebno ako se radi o stranim plaćenicima u ratu koji se nastoji prikazati „građanskim“, a nikako agresijom. Tome i služi legenda o „ruskim dobrovoljcima“ poginulim u odbrani srpske braće, saveznika po krvi i vjeri, iako se radilo o klasičnoj vojnoj pomoći Rusije tzv. „neinstitucionalnim sredstvima“.
RS u svemu ovome nastoji odigrati svoju rolu pa makar to bilo i na način da se u Višegradu ponovo izvede igrokaz u kojem najobičniji zločinci, psi rata postaju heroji i „dokaz“ ruske privrženosti i starateljstva nad srpskim interesima na Balkanu. Pa, da se to zna, ako bi nekom sa Zapada slučajno palo na pamet da to ospori ili zanemari. No, treba reći i to da je, i bez kvazihistorijskih političkih manifestacija nad spomenicima poginulih plaćenika, ruski uticaj u Srbiji, BiH, Hrvatskoj… danas činjenica i da se odvija na mnogo sofisticiraniji, efikasniji i opasniji način, nego što su to nekad bile horde dobrovoljaca.
Posljednjih godina svjedoci smo afere za rusko-srpskim „humanitarnim centrom“ u Nišu, koji je identificiran kao klasični obavještajni punkt Moskve. Zatim, vlasti u RS već dugo traže način da ozvaniče učešće ruskih instruktora u policijskim centrima za obuku MUP-a RS-a, što im zasad ne uspjeva, jer su u Banjoj Luci već policijski instruktori sa Zapada.
„Noćni vukovi“ također imaju svoju ulogu, da demonstriraju rusko prisustvo i podršku Dodikovom režimu… I sam Milorad Dodik, nakon jednog od sastanaka sa Vladimirom Putinom, insinuirao je neprovjerljivu, ali intrigantnu navodnu zainteresiranost Moskve da u policijskom centru RS-a u Zalužanima instalira svoju bazu!? I tako dalje…
Dakle, u kontekstu ovakvih okolnosti višegradski morbidni igrokaz samo je nebitna epizoda u novoj ruskoj igri na Balkanu.
‘Vekovna ruska podrška’
Zanimljivo je da se danas malo govori o ukrajinskim, grčkim (od kojih se njihova država naknadno nastoji ograditi), bugarskim i mađarskim dobrovoljcima, iako su i oni ginuli. Bitni su samo – ruski. Njih deset su vlasti RS odlikovale medaljom za hrabrost „Gavrilo Princip“, zatim, podignut je spomenik samo ruskim dobrovoljcima itd. Podrška ostalih zemalja iz kojih su plaćenici dolazili u Srbiji i RS danas ne postoji, irelevantna je ili čak nepoželjna (kao npr. ukrajinska), dok se nastoji potencirati „vekovna ruska podrška“ u vremenu kada Srbija doživljava unutrašnji politički kolaps i puca pod zapadnim pritiskom i predstojećim zvaničnim gubitkom Kosova.
Ostatak teksta pročitajte OVDJE.
