Piše: Resul S. Mehmedović / Dialogos.ba
Prvi kontakti Balkana sa islamom desili su se dolaskom Turaka, ali ne Osmanlija potkraj 14. i tokom 15. stoljeća, što je prva asocijacija na pomen islama i Balkana, već mnogo ranije. Muhamed Hadžijahić spominje da su u okolini Mostara pronađeni novčići iz perioda halife Mervana II (745-750), novac je u Bosnu dospio posredstvom arapskih trgovaca, koji su uveliko trgovali po Mediteranu, a u to doba, Dubrovnik je bio itekako važan trgovački centar. Dubrovčani su bili vični trgovci, pa su ih Osmanlije zatekli duž rijeke Drine u srednjovjekovnim gradovima poput: Srebrenice, Zvornika i današnjih predijela Tuzle.
Tako su, moguće, zarad trgovačke rute sa Dubrovnikom, u kosovskom selu Mlike 1289. godine, stotinu godina prije Kosovske bitke, doseljenici i zanatlije iz sirijskog grada Halepa, izgradili najstariju džamiju na Balkanu – Hadži Husejnovu džamiju. Na kamenoj ploči i tarihu ispisanom na arapskom jeziku, navodi se da je džamija izgrađena 1289. godine, a renovirao ju je 1822. godine Ahmed al-Aga.
Prema historijskim saznanjima, porodica al-Aga je u periodu od 1095. godine u potrazi za boljim životom dospjela do Kosova, a obzirom da je riječ o velikoj porodici, povremeno su se u određenim intervalima naseljavali u južnim dijelovima Kosova, a nakon što su se prilagodili novoj sredini i odlučili da će tu i dugoročno ostati, 1289. godine su izgradili džamiju.
U narodnim predanjima i dokumentima vjeruje se da su doseljenici mahom bili iz provincije i grada Halepa, njihovi današnji potomci još čuvaju porodično ime Halepovci (Aljabakovci) i ima ih u Mlikama, Kruševu, Dragašu i Restelici. Također, njihove potomke moguće je pronaći i u Prizrenu, gdje su kovači i zanatlije. Ima ih i u drugim dijelovima Kosova i Makedonije. Postojanje pojedinih zanata u Gori (puškarski i kovački) dovodi se u vezu sa ovim porodicama.
Dokument iz 1995. godine u kojem se govori o iseljenicima iz Halepa, koji su se nastanili na Kosovu.
Kao potvrda ove teze je i dokument koji su muslimani ovog mjesta dobili iz Damaska 1995. godine od Ministarstva Vakufa Sirijske Arapske Republike, a koji u prevodu glasi :
“Mi, Muftijstvo Okruga Halep, u Arapskoj Sirijskoj Republici, potvrđujemo da je porodica al-Aga jedna čuvena i drevna porodica, čijih je nekoliko članova iselilo 1095. godine, a njihovo iseljavanje je nastavljeno do 1291. godine, gdje su izgradili i džamiju u njihovom selu Mlike, da im bude mjesto za obavljanje vjerskih obreda. Na osnovu toga, ova džamija je zaista vlasništvo ovih porodica, odnosno, arapskih muslimanskih iseljenih porodica i nije od osmanlijskih građevina. Mi potvrđujemo njihovo vlasništvo i molimo nadležne da im u tome pomognu.”
Džamija je u toku burne historije Kosova dva puta spaljivana, ali su mještani kamenu ploču sa arapskim natpisom brižljivo čuvali, krijući je po tavanima i raznim skrovištima, na taj način sačuvano je rijetko i velom tajne obavijeno saznanje da su prvu džamiju na Balkanu sagradili seldžučki doseljenici iz Halepa, stotinu godina prije Kosovske bitke.
