“Šta ako pobijedi Donald Trump”? To je pitanje u naslovu analize koju objavljuje Neue Zürcher Zeitung.
I već u podnaslovu švicarski list nudi odgovor: “Rat na Balkanu bio bi vjerovatniji nego što je bio već dugo”, prenosi Deutsche Welle.
Formula stabilnosti za regiju
Autor analize, novinar Andreas Ernst, piše:
– Nacionalističke snage u Srbiji nadaju se drugom mandatu Donalda Trumpa. “Trumpe, Srbine”! – njegovi poštovaoci već su lijepili plakate po raznim gradovima nakon njegovog izbora 2017. godine. Richard Grenell, Trumpov bivši izaslanik za Balkan, zagovornik je Beograda. Vlada mu se udvara i obasipa ga nagradama. A Jared Kushner, Trumpov zet, planira izgraditi kompleks hotela u središtu Beograda. Sve to podgrijava želju da se poslijeratni poredak u regiji, koji su stvorile Sjedinjene Američke Države, promijeni u korist Srbije”.
Autor potom konstatira da je “državni poredak na zapadnom Balkanu rezultat Pax Americane” i da je “SAD vojno okončao ratove u Bosni i Hercegovini i na Kosovu, i nametnuo novi poredak”.
ad
Međutim, kako se dodaje, taj poredak, stvoren američkim intervencijama, ne bi bio stabilan bez drugog aktera:
“Evropska unija je 2003. godine, u takozvanom “Solunskom obećanju”, zemljama zapadnog Balkana obećala da će u budućnosti sve postati članice EU. Tim obećanjem zemlje su dobile perspektivu za prosperitet, a nacionalistički akteri s revanšističkim planovima bili su privremeno politički marginalizirani”.
“Pax Americana, plus EU-perspektiva, to je bila formula stabilnosti za regiju. Ali, ta formula danas važi samo u ograničenoj mjeri” – navodi se u analizi švicarskog lista.
Autor članka zatim iznosi ocjenu da “srpski revizionizam počiva na dvije premise”.
– Geopolitički: od sredine 2010-ih, predsjednik Srbije Aleksandar Vučić uspješno vodi neku vrstu “politike nesvrstanosti” koja namjerno teži da se gradi po jugoslavenskom modelu. (…) Ideološki: termin “srpski svet” u opticaju je već nekoliko godina. Zasnovan je na etno-nacionalnom konceptu iz 19. stoljeća i po njemu “srpsko pitanje” treba riješiti ujedinjenjem svih Srba u jednoj zemlji – navodi autor teksta te dodaje:
– Posebno se ukazuje na primjer Azerbejdžana: “To što je ta zemlja 2023. ponovo osvojila Nagorno-Karabah postalo je politički argument u Srbiji. (…) Vučić hvali strateško strpljenje predsjednika Ilhama Alijeva. Devedesetih godina Azerbejdžan je bio suviše slab da obnovi svoj teritorijalni integritet. Alijev je u međuvremenu podigao privredu, unaprijedio vojsku i čekao promjenu geopolitičkog okruženja. Udario je tek “kada je drugačiji rezultat postao moguć”. Srpski opozicioni političar Vuk Jeremić se s tim slaže: “Međunarodne prilike se mijenjaju”, kaže. Svima je jasno da se tu misli na Kosovo – piše Neue Zürcher Zeitung.
Autor se potom vraća na Trumpa i iznosi ocjenu da on neće narušiti krhki poredak na zapadnom Balkanu i to samo zato što mu ta regija nije prioritet.
– U tom pogledu, srpske nade i strahovi njihovih komšija su preuveličani – navodi autor članka.
Ali, dodaje, “Trump će oslabiti transatlantsku osovinu”, a za zapadni Balkan je “ključno jača li Trumpov kurs ili slabi Evropsku uniju kao geopolitičkog aktera”.
– To ovisi o unutrašnjem stanju u EU-u, piše autor te nastavlja:
– Evropski izbori su možda iznjedrili desničarske tendencije, ali politički centar je taj napad odbio. Tu su, međutim, važniji odnosi između država-članica i njihovo unutrašnje ustrojstvo, a u tom pogledu izgledi su zabrinjavajući – navodi se u analizi uz podsjećanje na uspjeh “nacionalističkog Nacionalnog okupljanja” u Francuskoj i to što u Njemačkoj vladajuća koalicija “može djelovati samo u ograničenoj mjeri”.
– Ekonomski ili politički pritisak izvana će prije dovesti do fragmentacije Unije, nego do njene konsolidacije – piše švicarski list.
– Rezultat bi mogao biti renacionalizacija politike, u kombinaciji s formiranjem koalicija nekih zemalja. Po pitanju odnosa prema Rusiji, tu bi primjera radi, Austrija, Mađarska, Slovačka, a možda i Bugarska mogle slijediti vlastiti kurs. Ako Nacionalno okupljanje preuzme vlast u Francuskoj, taj kurs smirivanja vjerovatno bi dobio pojačanje iz Pariza – piše švicarski list.
Revanšistička Srbija
Autor teksta zaključuje da bi sve to “otvorilo prostor i na zapadnom Balkanu koji bi mogla iskoristiti revanšistička Srbija”.
– Na dnevnom redu našla bi se reintegracija sjevernog Kosova naseljenog Srbima, kao i odcjepljenje Republike Srpske od Bosne i Hercegovine u cilju ujedinjenja sa Srbijom. Te ciljeve bi podržala Rusija, koja bi tako mogla povećati svoj utjecaj u Evropi. Istovremeno, nemoć Evropske unije postala bi očigledna – piše švicarski list.
Zato, kako se dalje navodi, “pitanje destabilizira li Trump zapadni Balkan mora biti preformulisano: destabilizira li čovjek u Bijeloj kući Evropu i time otvara prostor za sukobe na Balkanu”?
– Ta opasnost je vrlo realna s obzirom na nesigurno stanje u EU-u – ocjenjuje se u analizi švicarskog Neue Zürcher Zeitunga te zaključuje:
– Malo je vjerovatno da Evropa može održati Pax Americanu bez Amerike, prenosi Deutsche Welle.
