Piše Mirnes KOVAČ
Tokom ovih posljednih dana, dok Rusija naglo uzima dio po dio Ukrajine, najčešće riječi i komentari koje smo mogli čuti od Zapadnih lidera bile su: “Duboko smo zabrinuti”!Ono što sada slijedi su ”koraci i potezi”! Ali šta su oni u stvarnosti? Ekonomske sankcije, blokade, ili šta već drugo? Da li one zapravo imaju potencijala zaustaviti ovaj val? Ili, da li svjedočimo odgovoru slabog, koji nije ništa drugo nego retorički manevar?
A opet, izgleda da još jedna turbulentna regija ide istim putem: Balkan.
Barem dok ne vidimo da li gosp. Vladimir Putin čuje signale sa Balkana. A njih šalju srpska ”braća” i iz Bosne i iz Srbije.
Trebalo bi biti zabrinjavajuće za širu međunarodnu scenu da je među nekolicinompolitičara koji su čestitali gosp. Putinu na aneksiji Krima i lokalni nacionalistički lider gosp. Milorad Dodik, predsjednik Republike Srpske, srpskog entiteta unutar Bosne iHercegovine. Od tada, ovaj oportunistički bosansko-srpski političar aplaudira Putinu, a čini se i da dobija neke povratne signale.
Nakon svega, gosp. Dodik je uspio, zbog komplicirane procedure donošenja odluka u vanjskoj politici Bosne, da blokira podršku Ukrajinskoj rezoluciji u Generalnoj skupštini UN-a. Odluka da bosanski ambasador ne prisustvuje tokom glasanja u Generalnoj skupštini UN-a, donijeta je nakon što je srpski član tročlanog bosanskog Predsjedništa (Dodikov partijski kolega gosp. Nebojša Radmanović) stavio veto na podršku Bosne Ukrajinskoj rezoluciji u UN-u. Na taj način Bosna se našla među 58 država koje nisu učestvovale u glasanju u Generalnoj skupštini.
Interesantno, Srbija je zauzela isti stav. Gops. Aleksandar Vučić, pobjednik nedavno održanih izbora u Srbiji i budući premijer vaga i ocjenjuje s koje strane će Srbija dobiti bolji dogovor. Na jednoj strani je proces EU integracija, za koji je Srbija jako zainteresirana, ali s druge, mora se biti svjesno tradicionalne historijskih saveza Srba i Rusa kao bratskih slavenskih i pravoslavnih naroda. Srbiju čeka težak izbor i zasad odluka da se prikloni EU u sankcijama protiv Rusije odgođena je do formiranja nove vlade. Teške odluke su još uvijek na stolu za novoizabranu vladu.
Međutim, na regionalnom nivou, Srbija ima nekoliko veoma izazovnih pitanja. Ona je jako glasna u formalnom priznavanju i poštivanju suvereniteta i teritorijalnog integriteta Bosne. Ali, u praksi se Srbija još uvijek cjenka s Bosnom, stavljajući na sto njenu unutrašnju nestabilnu situaciju, pokušavajući izvući najbolji mogući dogovor u zamjenu za konačno gubljenje Kosova.
Ovo može biti veoma opasno, posebice kada se suočavamo sa reinkarnacijom starih bipolarnih rivalstava koja se ponovo pojavljuju na globalnoj sceni.
Također, ovogodišnja 100. godišnjica od početka Prvog svjetskog rata odlična je prilika da se preispita uloga Srbije. Prije stotinu godina Srbija je u Sarajevu, glavnom gradu Bosne i Hercegovne, isprovocirala izbijanje prvog globalnog sukoba. Još uvijek se drži sličnih pozicija, koristeći bosanske Srbe kao posrednike za kontrolu regije, za svoje vlastite (i šire slavensko-ruske) interese.
Vremena su se od tada promijenila, ali geopolitika Balkana nije. To smo vidjeli 1990-tih godina. Samo 45 godina nakon što je Evropa rekla ”nikada više” – to se ponovo dogodilo. Masovna ubistva dogodila su se širom Bosne. Presudom Međunarodnog krivičnog tribunala za bivšu Jugoslavinu (ITCY) ustanovljeno je da se genocid desio u Srebrenici, i za sada to nije konačni slučaj. Američka administracija je uspjela uspostaviti mir u Daytonu 1995. godine, i stvari su se od tada, tokom prvih deset godina kretale naprijed, sve do odlaska jednog utjecajnog čovjeka, bitanskog diplomatskog veterana lorda Paddy Ashdowna, koji je obavljao funkciju visokog predstavnika. On je nedavno boravio u Sarajevu na jednoj konferenciji i ponovio je svoja upozorenja o krizi u Bosni, ali bez nekakvog odjeka.
Situacija u Bosni se kreće unazad. Do 2006. godine Bosanci su bili svjedoci ”visoke odgovornosti” sa strane međunarodne zajednice koja je bila oličena u Uredu Visokog predstavnika. On je imao utjecaj i na domaće i na međunarodne političare. Bosna je počela poprimati normalan oblik kada je riječ o državnim strukturama koje su bile visoko decentralizirane. Sve je išlo prilično dobro, a zemlja se kretala ka EU perspektivi. Čak je bila u boljoj poziciji nego mnoge današnje vodeće zemlje, uskoro članice EU-a, poput Crne Gore, Srbije i Makedonije.
I onda, odjednom, to se postignuće počelo raščlanjivati. Tadašnjem favoritu i Evropljana i Amerikanaca, gosp. Miloradu Dodiku, dozvoljeno je da izabere potpuno dezintegrirajući koncept. On je se sada pretvorio u goreg od bilo kojeg drugog nacionalističkog političara. Sve više i više je glasniji u pozivima Srbima da se okrenu ”Majci Rusiji”. Njegova tvrdolinijaška nacionalistička retorika trenutno je gora i od SDS-ove, partije koju je osnovao srpski ratni vođa Radovan Karadžić (koji je optužen za genocid i kojem se trenutno sudi u Haagu).
Sva ova ratoborna retorika gosp. Dodika i njegovo separatističko ponašanje se odvijaju pred očima žrtava genocida, bosanskih političara, Visokog predstavnika, Evropske zajednice i američkih zvaničnika. A oni i dalje za njega nemaju odgovora, osim poruka koje šalju, a koje iz dana u dan devalviraju. I sve to se odvija u sjeni agresivnih koraka Rusije u istočnoj Evropi.
Ovakva situacija se mogla zapaziti tokom nedavne posjete Sarajevu ministra vanjskih Poslova Velike Britanije gosp. Williama Haguea i UNHCR-ove ambasadorice dobre volje, glumice Angeline Jolie. Oni vode kampanju o podizanju svijesti o silovanjima u vojnim sukobima, a najbrutalnija silovanja te vrste desila su se upravo u Bosanskom ratu od 1992-1995. godine. Oni su posjetili Memorijalni centar u Potočarima i razgovarali sa porodicama žrtava genocida. One su im govorile o svojim strahovima za budućnost.
“Dodikove riječi pogađaju naša srca, kao što su Karadžićeve granate gađale naše kuće, gradove, biblioteke,”rekli su neki odonih koji su preživjeli genocid.
Bosanci su sada suočeni sa specijalnim psihološkim ratom, koji je u nekim aspektima gori od fizičkog. Bosanski narod gubi nadu i sve više postaje depresivan zbog kontinuiranih prepreka u bilo kojem koraku ka evro-atlanskim integracijama države Bosne i Hercegovine.
Nije slučajno da se krimski scenario poredi sa Bosnom. Ohrabren dešavanjima u Ukrajini i slabom reakcijom Zapadnih sila, gosp. Dodik sada otvoreno zagovara da Bosna bude podijeljena kao konfederacije tri države, te, ako taj prijedlog propadne, prijeti referendumom za otcjepljenje. U isto vrijeme Beograd gleda u Republiku Srpsku kao kompenzaciju za gubitak Kosova, te shodno tome pomaže Srbe na sve načine u opstruiranju razvoja Bosne i Hercegovine.
Bošnjački i hrvatski političari su zbunjeni bez jasne i uvjerljive vizije kako prekinuti ove secesionističke težnje. Trenutni visoki predstavnik Valentin Inzko je također zbunjen i slab da bi zaustavio daljnje razaranje bosanskih državnih institucija. I dok se sve ovo odvija mi i dalje slušamo evropske i američke lidere kako ponavljaju klišee o njihovoj ”posvećenosti miru”, i o njihovoj ”dubokoj zabrinutosti”!
Šta ako gosp. Putin odluči isprobati ”krimski scenario” na Balkanu? Hoćemo li ponovno gledati početak novog svjetskog sukoba na istom mjestu gdje je počeo prije jedno stoljeće?
