Piše: dr. Amir Kliko
U odnosu na sve ostale dijelove jajačke opštine, Jezero je imalo najveći značaj za Republiku Srpsku, jer se nalazi na raskrsnici asfaltnog puta Banja Luka – Mrkonjić Grad – Jezero – Šipovo – Kupres, odnosno Jezero – Jajce.
Početkom aprila 1992. počele su intenzivne borbe Jugoslavenske narodne armije i hrvatskih snaga u rejonu Kupresa. U vezi s tim, Jugoslavenska narodna armija imala je potrebu da osigura put Banja Luka – Mrkonjić Grad – Jezero – Šipovo – Kupres. Na tom putu jedino se Jezero našlo kao parče teritorije, koju je trebala vojnički zaposjesti. To je razlog zbog čega su borbena dejstva u rejonu Jezeru započela čak dva mjeseca prije nego što je rat zahvatilo cijelu jajačku opštinu. Srpskim ovladavanjem Jezerom stvorile bi se i vojničke pretpostavke za zaposjedanje ostatka jajačke opštine.
Jedinica iz šipovačkog bataljona 1. partizanske brigade – koja je bila u sastavu 30. partizanske divizije 5. korpusa Jugoslavenske narodne armije – izvela je u vremenu od 23,30 do 24,00 sata 22. marta 1992. pješadijski napad na bošnjačke dijelove sela Ljoljići i Čerkazovići. Istovremeno su srpska milicija i srpski teritorijalci blokirali pristupne puteve tim selima postavljanjem punktova. Tri dana poslije, u vremenu od 12,30 do 13,30 sati, ponovljen je napad u Ljoljićima i Čerkazovićima uz podršku minobacača.
Mjesec dana kasnije, 23. aprila 1992, u Jezero je stigla i paravojna jedinica Srpske radikalne stranke iz Srbije, pod nazivom „Beli orlovi.“ Dan poslije, srpske snage zaposjele su, bez otpora, Ljoljiće i Čerkazoviće. Prepoznajući vojni značaj Jezera i mogućnost napada srpskih snaga, jezerski Bošnjaci organizirali su jedinicu Teritorijalne odbrane Republike Bosne i Hercegovine, s namjerom da ga vojnički odbrane.
U noći 26/27. maj 1992. jedinice 1. partizanske brigade, ojačane srpskim teritorijalcima i srpskom milicijom, izvršile su kombinovani, artiljerijsko-pješadijski, napad na Jezero. Zarobile su dvanaest radnika građevinske firme „Pliva“ iz Jajca, bošnjačke i hrvatske nacionalnosti, a koji su se vraćali s rada iz Rusije. Zatočili su ih u logor. Uplašeno bošnjačko stanovništvo Jezera i Šipova krenulo je u zbjeg prema Jajcu.
Od 30. maja do 2. juna 1992. srpske snage, iz pravca Šipova i Mrkonjić Grada, zauzele su Jezero. Većina bošnjačkog stanovništva i jezerskih branioca prebacila se tokom tih nekoliko noći ćamcima na sigurnu obalu Plive i izbjeglo u Jajce. Bošnjake Jezera, Ljoljića, Čerkazovića i drugih obližnjih sela u kojima su živjeli, a koji se nisu evakuirali, zločinci su fizički likvidirali.
Tako su u Jezeru, 2. juna, ubili 25 civila, muškaraca i žena, uglavnom starije životne dobi i bolesnih. Među njima i osamnaestogodišnju djevojku, Ramić Elviru i njenu stariju sestru Zlatu. Osim njih dvije, ubijeno je još devet žena. Najstarija od njih, Bešlić Mevla, bila je starica od 86 godina. Sedam ubijenih žena bile starosti su od 62 do 82 godine, a jedna je imala 53 godine.
PROČITAJTE JOŠ: Jajce: Objavljena preliminarna lista-subvencioniranje prvog stambenog zbrinjavanja
Preostalih četrnaest žrtava su muškarci, od kojih je Zjajo Ibro bio najstariji sa, čak, 87 godina. Peterica ubijenih muškaraca bili su starosti su od 77 do 84 godine, trojica starosti od 51 do 61 godinu, a ostala peterica između 29 i 49 godina.
Do sredine istog mjeseca, iz Ljoljića i Čerkazovića ubijeno je još devet bošnjačkih civila. Među ubijenima je nekoliko staraca i dva dječaka. Najstarija žrtva je Balešić Aziz sa 74 godine. Četverica muškaraca bila su starosti od 54 do 66 godina. Među njima su i braća Karahodžić. Muharem, star 66 godina, Adem, star 64 i Rasim, star 49 godine. Ubijen je i Ademov sin, Nisvet, rođen 1955, a i Ademov četrnaestogodišnji sin Adnan. Djed, njegova dva brata, sin i maloljetni unuk. Drugi ubijeni dječak, iz porodice Karahodžić, Selvedin imao je svega 13 godina. Tri mjeseca kasnije, 10. septembra, pripadnici Vojske Republike Srpske pokupili su iz ta dva sela bošnjačke civile i strijeljali ih u šumi Tisovac. Dvadeset i troje su ubili, a četvero ih je, iako teško ranjeno, preživjelo. Strijeljanje je bez ozljeda, preživio samo četrnaestogodišnji dječak Bajramović Mustafa, ali je njegov brat, dvadesetjednogodišnji mladić Sabahudin, ubijen.
Među žrtvama su tri dječaka iz porodice Zobić. Adnan je imao 13 godina, Admir 14, a njegov mlađi brat Adis svega 5 godina. Admirov i Adisov otac, Nurija, teško je ranjen, ali je preživio strijeljanje. Deset ubijenih su žene. Najstarija od njih, Balešić Faza, imala je 74, a najmlađa, Mutić Fatima, 29 godina. Osam ubijenih žena bile su starosti između 35 i 68 godina. Najstariji ubijeni muškarac, Bajramović Mujo, imao je 65 godina. Ubijen je i njegov sin, Latif, rođen 1959. godine. Latifova majka, Zejna, teško je ranjena, ali je preživjela strijeljanje. Ubijen je i mladić Bajramović Irhad, star 21 godinu, i njegov otac Mustafa, star 46 godina. Pet ubijenih muškaraca bilo je starosti između 24 i 59 godina.
Najtužniji zaključak, ovog mučnog izlaganja, jeste da su u Jezeru i okolnim selima 1992. godine ubijani bošnjački dječaci, starci – muškog i ženskog spola – i žene srednje životne dobi. Ubijena je i jedna osamnaestogodišnja djevojka. Od ukupnog broja ubijenih – njih 57 – pet je dječaka, dvadeset žena, jedna djevojka i devet staraca životne dobi od 65 do 87 godina. Ubijena su i 22 muškarca, starosti od 21 do 65 godina, ali su ubijeni kao civili. Iz nekih porodica ubijeni su muškarci iz tri generacije. Od maloljetnika do starog djeda. Iz nekoliko porodica ubijeno je više članova, braća, otac i sin… Ubijana su maloljetna braća, ali i starci braća…
Zločinci, poznati svojim imenima i prezimenima, nisu birali svoje žrtve po starosti, spolu i fizičkom zdravlju.
(MIZ Jajce)
