Piše: Abdusamed Nasuf Bušatlić
El-Mensura je zamijenio njegov sin Abdulmelik. Svoje sposobnosti je iskazao nekoliko godina prije, za vrijeme boravka u Africi. To je bilo dovoljno da ga kao hadžiba potvrdi halifa Hišam Drugi.
Abdulmelik nastavlja očevim stopama. Uspio je očuvati Endelus kao jedinstvenu državu. Za vrijeme njegove šestogodišnje vladavine, do 399. godine (1008.), Endelus je napredovao u unutarnjem miru.
Abdulmelik je i u džihadu slijedio oca. Ojačao je vojsku novim trupama, koje je doveo iz Afrike i svake godine poduzimao pohode protiv kršćana na sjeveru Endelusa. Posebno je to došlo do izražaja 394. godine (1003.), kad je predvodio niz pohoda protiv Katalonije, Galije, Pamplone. Godine 398. (1007.) je potukao Kastiljance kod Klunje. Povodom toga uspjeha, halifa Hišam Drugi mu je dodijelio počasno ime El-Muzafer Billah.
Uprkos tajnom Amirijevom opiranju vlastima, koje se osjećalo u Kordovi, Abdulmelik je, uz Allahovu pomoć, na još nekoliko godina produžio trajanje emevijskog hilafeta. Umro je 399. godine u gradu gdje i njegov otac, Medinetusalimu.
Na premijerskoj funkciji ga je naslijedio brat Abdurrahman. Kao hadžiba ga je priznao halifa Hišam Drugi.
Abdurrahman je bio poznat po nadimku Sančuelo – Mali Sančo. On je bio sin El-Mensura i kršćanske princeze, kćerke Sanča od Navare. Odrastao je u izobilju i raskoši, naviknut na igru i zabavu. Živio je na nivou potreba svoga tijela. Nije bio ni sjena svoga oca El-Mensura, niti brata Abdulmelika. Sančuelo je naslijedio vlast kao što se imetak nasljeđuje od oca. Nije bio ni sposoban, a ni dostojan takve pozicije.
Kolika li je samo razlika između onoga koji posjeduje uzvišene težnje i koji stremi ka visinama (kakav je bio El-Mensur) i čovjeka koji je rob svojih niskih strasti, poput njegovog sina Sančuela?!
Nema sumnje, do padova je dolazilo kad god su muslimanima vladali ljudi poput Sančuela. Bili su to padovi iz visina dostojanstva, slave, pravedne vlasti, kulture i civilizacije u dubine i provalije nemorala, poniženja, nepravde i bezvlašća.
Abdurrahman-Sančuelo je iznevjerio i izdao Endelus. Prekoračio je granice suzdržanosti, unutar kojih su se mudro zadržavali njegov otac i brat. Bio je takav da su ga silno zamrzili stanovnici Kordove. Nije se zadovoljio ni time što je stvarna vlast bila u njegovim rukama. Dao je maha vlastitom častoljublju do te mjere da je – ništa manje – htio naslijediti halifu Hišama Drugog.
To je s velikim negodovanjem primljeno na halifinom dvoru. Broj nezadovoljnika je brzo rastao.
Kad je Sančuelo, 399. godine, iz Kordove krenuo put Toleda, nezadovoljne Emevije koriste priliku i dižu glavni grad na ustanak. Dokopali su se vladareve palače i halifom proglasili Muhammeda ibn Hišama ibn Abduldžebbara, poznatog po nadimku El-Mehdi. Porušili su i opustošili tadašnju prijestolnicu, grad Ez-Zahir.
Kad je do Sančuela došla vijest o tome, vratio se u Kordovu. Pri povratku u glavni grad, dolazi do žestokog okršaja između njegovih i emevijskih trupa. Emevije su trijumfirali, a Sančuelo ubijen. To izaziva nove nemire.
Hišam Drugi nije bio zadovoljan smjenjivanjem. Okuplja pristalice i pomagače i El-Mensurove štićenike.
Počinju sukobi između Hišama Drugog i Muhammeda ibn Hišama el-Mehdija. Ponovo su uzdrmani temelji Endelusa. I to ozbiljnije nego ikad.
Od tada su zavladali, pa sve do sloma hilafeta Endelusom harali građanski i plemenski ratovi.
Berberi, ojačani dovođenjem novih trupa iz Afrike, imali su sve negativniju ulogu. Umjesto da ih pridobije, El-Mehdi je udaljio berberske vođe. Berberi uzvraćaju. U savezu sa nezadovoljnim Emevijama iz Kordove, pobjeđuju El-Mehdija i halifom proglašavaju drugog princa, Sulejmana ibn Hakema ibn Sulejmana ibn Abdurrahmana en-Nasira, koji je nosio nadimak El-Mustein Billahi.
Berberi su osvojili Kalatravu i Gvadalaharu, da bi, sa jakim trupama, ušli i u Kordovu i uveli novoga halifu u halifsku palaču.
El-Mehdi se ne smatra poraženim. Uz pomoć generala Vadiha i grofova Raymonda od Barselone i Ermengola od Urhela, napada Sulejmana i njegove berberske pristalice. Primorava ih na bjekstvo, a on ponovo, kao pobjednik, ulazi u Kordovu.
Berberi ne miruju ni nakon ovoga poraza. Pokoravaju Endelus između Sredozemnog mora i doline Gvadalkivira i ugrožavaju Kordovu. Stanovnici Kordove okrivljuju El-Mehdija da je nesposoban upravljati državom. El-Mehdi je ubijen u uroti, a Hišam Drugi je ponovo na mjestu halife.
Ali, previranja su izrodila podjelu Endelusa na mnogobrojne državice. Od tada pa sve do konačnog pada Endelusa, taj period se u historiji označava kao “muluku tavaif”.
Hadžib el-Mensur je svojim sinovima u naslijeđe ostavio ponos i slavu, cjelovitu i stabilnu državu, da bi tvrdoglavi i nesposobni Sančuelo za jednu godinu srušio sve što je njegov otac godinama gradio.
Valensija je, 400. godine, proglasila nezavisnost i samostalnost pod vođstvom Muzafera i Mubareka. Iste te godine je Mudžahid el-Amirij otcijepio grad Deniju i Balearska ostrva i proglasio ih samostalnom državom.
Tri godine poslije, Sulejman ibn Hakem el-Mustein Billahi okuplja pristalice, ponovo napada i osvaja Kordovu. Hišam Drugi biva konačno svrgnut.
U jeku sukoba za prijestolje u Kordovi, dolazi do novih otcjepljenja gradova i formiranja samostalnih državica. Otcjepljuju se Huelva, Granada, Santamarija, Moron, Mursija, Merija i Karmona.
Godine 405. se zbiva novi prevrat u prijestolnici. Nekadašnji vladar Septe Ali ibn Hamud kreće sa vojskom prema glavnom gradu i osvaja Kordovu. Ubio je Sulejmana ibn Hakema i sebe proglasio halifom pod nadimkom En-Nasir Billah.
Nisu prošle ni tri godine, a 408. godine se protiv Alija ibn Hamuda diže njegov brat Kasim ibn Hamud i ubija ga. On preuzima vlast u Kordovi i daje sebi nadimak El-Me’mun. Iako je u posjedu imao samo Kordovu, proglasio je sebe emiru-l-mu’mininom svih muslimana na Zemlji.
Takvo ponašanje i ismijavanje sa islamskom vlašću nije donijelo ništa drugo osim mnoštva novih gradova-državica.
Tako je te, 408. godine, i Munzir ibn Jahja proglasio Saragosu samostalnom državom.
Poslije četiri godine, Emevije se ponovo vraćaju na vlast u Kordovi. Sada pod vođstvom Abdurrahmana ibn Hišama, koji je nosio nadimak El-Mustazhir. Posljedica toga je otcjepljenje Sevilje, pod vođstvom Muhammeda ibn Ismaila Abada, i Leble, pod vođstvom Ahmeda ibn Jahjaa.
Od Abdurrahmana ibn Hišama, 414. godine, vlast u Kordovi preuzima Muhammed ibn Abdurrahman ibn Ubejdullah, poznat pod nadimkom El-Mustakfi Billahi. Više nego po nadimku, bio je poznat po razvratu i podavanju strastima. Historičari su zabilježili i to da je njegova kćerka Velada, zajedno sa dvorskim pjevačem i zabavljačem, zabavljala oca. Emevije nimalo nisu bili zadovoljni ovim vladarem razvratnikom. Tako su, 416. godine, podigli ustanak protiv njega i ubili ga.
A onda, 418. godine, na scenu Endelusa stupa Muhammed ibn Dževher. On je podigao ustanak protiv hamudidske dinastije u Kordovi, porazio ih je i svrgnuo sa vlasti. Njegovo ponašanje – osim što je u minijaturi – podsjeća na El-Mensura: držao je svu vlast u svojim rukama, a formalno halifom proglasio Hišama Trećeg ibn Muhammeda, koji je bio poznat po nadimku El-Mu’ted Billahi.
Godine 422. se otcjepljuju Badž i Toledo. Iste godine vezir Ebu Hazim ibn Dževher diže ustanak protiv halife Hišama Trećeg i svrgava ga. Sebe proglašava halifom i vladarem Kordove, objavljujući kraj vladavine Emevija.
Endelus je razbucan na 22 državice. I ne samo to. Kršćani su, koristeći pohlepnu borbu za vlast među muslimanima, pod svoju vlast vratili kompletan sjever Endelusa i sva mjesta koja je osvojio El-Mensur.
Bilo je dovoljno samo nekoliko decenija da se uzdrma i sruši snažno zdanje koje su podigli veliki emevijski vladari, među kojima se u historiji islama ističe krupna figura Abdurrahmana Trećeg, jednog od najvećih vladara islamskog svijeta uopće.
Posljednja bitka Hadžiba el-Mensura XXVI
Bojkot proširene džamije u Kordovi XXIII
Endelus: Delegacija Carigrada i Sančo u Kordovi XXII
Proglasio se halifom svih muslimana XXI
Najveća bitka u historiji Endelusa XX
Endelus: Pedeset godina vladavine Abdurrahmana en-Nasira XVIII
Nastojanja da se vrati jedinstvo XVII
Endelus: Silodarnost drumskog razbojnika Ibn Hafsuna XVI
Endelus: Halifa na crkvenom saboru XV
Endelus: Velika sječa uleme XIV
Endelus: Čudna gozba u Toledu XIII
Endelus: Bijeg poslije 27 godina tamnovanja XII
Endelus: Muslimani traže pomoć od nevjernika protiv drugih muslimana XI
Endelus: Sukob Emevija i Abbasija IX
Endelus: Međumuslimanski sukobi VIII
Endelus: Velika bitka kod Poatjea VII
Endelus: Most u Kordovi sa 17 lukova VI
Endelus: Za tri godine osvojeno Pirinejsko poluostrvo V
Musa ibn Nusajr i Tarik ibn Zijad zajedno nastavljaju osvajanje Endelusa IV
I ashab Allahovog Poslanika, s.a.v.s., među osvajačima Endelusa III
Musa ibn Nusajr, njemu pripadaju najveće zasluge za osvajanje Endelusa II
