Priredio: Abdusamed Nasuf Bušatlić
Stranice islamske historije pamte mnogobrojne slavne ličnosti koje su svoju slavu stekle na vojnom, političkom, naučnom ili nekom drugom polju. Među njima je svoje mjesto našla i muslimanka po imenu Keumalahayati ili Malahayati, prva žena admiral u modernom svijetu, koja je krstarila morem sa svojom velikom flotom žena udovica i nanosila poraze portugalskim i holandskim osvajačima.
Malahayati je rođena krajem petnaestog stoljeća u sultanatu Aceh, “Darusselam”. Sultanat Aceh nastao je na sjeveru indonezijskog ostrva Sumatra i postojao je skoro 400 godina. Osnovao ga je Ali Mughayat Syah i uzeo je Bandung za svoj glavni grad. Uspio je proširiti svoje granice odupirući se prisustvu Portugalaca na malajskoj obali.
Aceh je bilo prvo od drevnih indonezijskih kraljevstava u kojima se proširio islam, i uspostavio je jake veze sa Osmanskim carstvom.
Otac kao uzor i izvor inspiracije
Još kao djevojčica Malahayati je zavoljela more i upoznala je njegove ćudi preko svoga oca, koji je joj je bio uzor i inspiracija, admirala Mahmuda Syaha.
Kao tinejdžerka, nije voljela kućne poslove kao druge djevojke njenih godina, a odbila je i da se uda sa petnaest godina, uprkos majčinom insistiranju. Umjesto toga, Malahayati je odlučila slijediti svoj san da postane pomorski admiral poput svog oca.
San koji su ubili Portugalci
Nije bilo uobičajeno da se žene u to doba odlučuju za vojnu karijeru, ali Malahayati je očigledno bila izuzetak zbog svog istaknutog porijekla.
Prvo obrazovanje stekla je u islamskoj školi ”Pesantren”, a to je internatska škola koja je imala za cilj produbljivanje znanja o Kur'anu, posebno kroz proučavanje arapskog jezika, tefsira, hadisa, zakona i logike. Kao društvene institucije, ”Pesantren” škole igrale su veliku ulogu kroz stoljeća. Muslimanski mladići i djevojke bili su odvojeni od svojih porodica, što je doprinosilo osjećaju individualne privrženosti vjeri i bliskoj povezanosti sa učiteljem.
Nakon što je završila islamsku školu ”Pesantren”, Malahayati je nastavila studije na Kraljevskoj vojnoj (mornaričkoj) akademiji u Acehu, poznatoj kao Ma'had ”Bejtul-Makdis”.
Škola je imala veliki broj vojnog osoblja koje je obezbijedilo Osmansko carstvo, koje je tada bilo u savezu sa sultanatom Aceh. Na akademiji je upoznala mornaričkog oficira kojeg je zavoljela i za koga se ubrzo udala, ali njihov zajednički život nije dugo trajao. San o sretnom bračnom i porodičnom životu prekinuo je rat koji je sultanat Aceh vodio protiv Portugala.
Naime, uprkos pobjedi snaga sultanata Aceh u pomorskoj bici protiv portugalskih osvajača u zalivu Haro na ostrvu Sumatra, gubici Sultanata premašili su hiljade boraca, među kojima je bio i Malahayatin muž.
Ženska flota
Malahayati je bila jako tužna zbog smrti muža, ali nije dozvolila da je tuga slomi i porazi. To je zapravo bilo gorivo koje je pojačalo njenu odlučnost da traži osvetu. Nakon što joj je muž poginuo u borbi protiv portugalskih osvajača, ona je tražila od sultana Aceha da joj omogući da formira flotu od žena koje su izgubile svoje muževe u borbi protiv Portugalaca. Na njeno insistiranje, sultan je na kraju dozvolio formiranje flote udovica.
Nakon osnivanja flote, Malahayati je postavljena za njenog admirala. Komandovala je flotom u nekoliko navrata, ne samo protiv Portugalaca nego i protiv Holanđana koji su izvodili pljačkaške akcije pod krinkom trgovačkih pregovora.
Bitke i pobjede
Malahayati je nadgledala izgradnju velike tvrđave na obali Aceha, a njena mornarica je impresionirala evropske vođe tog vremena.
Godine 1599., komandant holandske ekspedicije Cornelis de Houtman stigao je u luku Aceh, u vrijeme kada je počela evropska kolonizacija malih kraljevstava i sultanata koji su činili današnju Indoneziju, i kada su se evropske sile, prvenstveno Portugal, Holandija i Engleska, borile za utjecaj i dominaciju.
Sultan ga je lijepo prihvatio sve dok ga de Houtman nije uvrijedio. Naime, Cornelis je sa sobom doveo portugalskog prevodioca, što je sultan smatrao uvredom zbog njihovog neprijateljstva prema portugalskim osvajačima. Nakon toga, sultanat Aceh je pokrenuo mnoge bitke protiv holandske flote, koje je predvodila upravo admiral Malahayati. U tim bitkama ona je uspjela poraziti Holanđane, ubiti Cornelisa i zarobiti njegovog brata.
Godine 1600., holandska mornarica, predvođena Paulusom van Caerdenom, opljačkala je trgovački brod kod obale Aceha. Nakon ovog incidenta, u junu 1601. godine, Malahayati je naredila hapšenje holandskog admirala Jacoba van Necka.
Nakon mnogih incidenata koji su blokirali ekspedicije holandske mornarice i prijetnje španjolske flote, holandski princ, Maurits van Oranje, poslao je emisare s diplomatskim pismom izvinjenja sultanatu Aceh.
Izaslanici su bili admiral Laurens Bicker i Gerard de Roy. U avgustu 1601. Malahayati se sastala s Mauritsovim izaslanicima radi sporazuma. Dogovoren je prekid vatre i Holanđani su platili 50 hiljada guldena kao kompenzaciju za postupke Paulusa van Caerdena, dok je Malahayati pustila holandske zarobljenike. Nakon sporazuma, sultan je poslao tri emisara u Holandiju.
Diplomatska borba
U borbama protiv Holanđana, Malahayati nije zaboravila svoju osvetu Portugalcima, pa je napala njihovu flotu u epskoj bici koja je završena njenom pobjedom. Nakon toga, kako se navodi u dostupnim izvorima, Malahayati je postavljena na najvišu poziciju u tadašnjem sultanatu Aceh, i povećala je svoju pomorsku flotu na stotine ratnih brodova.
Imenovana je za komandanta snaga i dvorske straže, te za glavnog diplomatu u Sultanatu. Čak je vodila pregovore sa izaslanikom engleske kraljice Elizabete I. Naime, Malahayatina reputacija kao čuvara kraljevine ili sultanata Aceh, natjerala je Englesku da odabere miran, diplomatski metod koji će joj omogućiti da uđe u Malački moreuz. Pismo kraljice Elizabete I donio je James Lancaster sultanu, a Malahayati je bila ta koja je vodila pregovore sa Lancasterom. Rezultat ovih pregovora bila je duga historija engleskih trgovačkih veza sa Acehom.
Ponovljena sudbina
Malahayati je dočekala sudbinu svog muža, jer su je na njenom brodu ubili Portugalci – ubice njenog muža -, u pomorskoj bici u zalivu Teluk Kruneg Raya, a ukopana je u Bukit Kota Dalamu, malom ribarskom selu 34 km od Banda Aceha.
Danas, ova hrabra muslimanka s činom admirala, koju su neki, zbog utjecaja koji je imala, poredili čak sa legendarnom babilonskom kraljicom Semiramidom i ruskom kraljicom Katarinom Velikom, ima univerzitete, bolnice i puteve u nekoliko sumatranskih gradova, kao i pomorski brod KRI ”Malahayati”, nazvan po njoj. Pomorska luka u blizini njenog mezara također se naziva luka ”Malahayati”. U novembru 2017. godine, predsjednik Indonezije, Joko Widodo, dodijelio joj je počasnu titulu nacionalnog heroja Indonezije.
