Piše: dr. Ragib el-Serdžani / Preveo i prilagodio: Abdusamed Nasuf Bušatlić
Znate li ko je najveći misleći (naučni) um kroz historiju? Nije to bio Ajnštajn, kako tvrde zapadnjaci. To je um čovjeka koji je bio: naučnik u medicini, filozofiji, matematici, hemiji, fizici, astronomiji, farmakologiji, historiji i geografiji.
Utemeljitelj je astro-matematike. U matematičkim i astronomskim djelima opisao je trodimenzionalni pravougaoni koordinatni sistem, teorijsku i praktičnu aritmetiku, iracionalne brojeve, Arhimedove zakone, astronomske instrumente, opažanja koja omogućavaju rješavanje različitih astronomskih problema itd.
U matematici je udario temelje arapskoj trigonometriji, što mu je pomoglo da izračuna opseg Zemlje na ekvatoru te udaljenost Mjeseca i Sunca od Zemlje. Njegovo djelo Kitāb aṣ-ṣaydala fī aṭ-ṭibb – Medicinska farmakologija, smatra se temeljnim djelom i priručnikom iz farmakologije, izmjerio je gustoće bakra, bronze, kositra, mjedi, olova, srebra, zlata, željeza i žive, a autor je i fenomenalnog djela o mineralogiji Al-ǧamāhir fī ma‘rifat al-ǧawāhir – Kompendij znanja o draguljima.
Utemeljitelj je komparativne religije i metode historijskog naučnog istraživanja. Napisao je svoje najpoznatije historiografsko djelo Al-Āṯār al-bāqiya ‘an al-qurūn al- ḫāliya – Preostali tragovi minulih stoljeća, koje se smatra prvim priručnikom historijskih nauka, posebno hronologije.
On je bio prvi koji je, prije 1.000 godina, rekao da se Zemlja okreće oko svoje ose. Naime, on u djelima: At-tafhīm li-awā’il ṣinā‘at at-tanğīm – Razumijevanje temelja astronomije i Maqālīd ‘ilm al-hay’a – Ključ za astronomiju, donosi detaljne prikaze faza Mjesečevih mijena, tablice s proračunima budućih pomračenja Mjeseca te dokaze koji govore u prilog rotaciji Zemlje i njezinoj revoluciji, kao i revoluciji ostalih planeta Sunčevog sistema.
On je razvio metodu mapiranja koja pokazuje različite terene na kugli zemaljskoj.
Prvi je otkrio da brzina svjetlosti premašuje brzinu zvuka.
Izmislio je sedam načina da odredi smjer sjevera i juga te otkrio matematički sistem za određivanje početka godišnjih doba. Autor je više od 120 knjiga iz svih naučnih oblasti.
U svojoj knjizi Introduction to the History of Science – Uvod u proučavanje historije nauke, George Sarton je za njega rekao: ”Bio je putnik, filozof, matematičar, astronom, geograf, enciklopedijski naučnik, jedan od najvećih velikana islama i jedan od najvećih naučnika svijeta uopće.”
A američki naučnik Arthur Pope je ustvrdio da je on jedan od najvećih mislećih umova svih vremena.
Deseto/jedanaesto stoljeće nove ere naziva se još i “dobom Al-Birunija”.
On je poznati muslimanski učenjak Ebu Rejhan Muhamed ibn Ahmed el-Biruni (Abū ar-Rayḥān Muḥammad bin Aḥmad al-Bīrūnī) . Rođen je u Havarizmu, Horosan, današnji Uzbekistan, 973. godine, a umro je 1048. godine u Afganistanu.
